SYROP Z DZIKIEGO BZU Z JEŻÓWKĄ I DZIKĄ RÓŻĄ

czwartek, października 29, 2015





Kiedy zaczęła się wiosna a później lato i przyjechaliśmy do naszego Skansenu to co nas zachwyciło to były kwitnące bzy - te prawdziwe i te dzikie. Dziki bez porastał zupełnie bez opamiętania całą wschodnią ścianę działki - zadomowił się w ruinach stodoły, wyrastał z niej, wyrastał przed nią, za nią, obok niej i na tyłach domku. Wyrastał nawet w podziemnej piwnicy gdzie docierała jedynie odrobina światła...oraz na zapadającym się dachu... Wielkie rozłożyste drzewa, które całe były pokryte kwiatami bzu. Nawet gdybyśmy już wcześniej nie zakochali się w tym miejscu z całą pewnością nastąpiło by to wtedy. 
Przegląd stanu drzew jednak nie pozostawił złudzeń - były bardzo stare, ponad 30-letnie. W całości pokryte mchem. Częściowo uschnięte, powyginane w pnące się w górę konary. Pękały przy samym dotknięciu ręki.  Stworzyły się ekosystemy dzikiego bzu z uschniętymi konarami, odłamanymi przez wiatr gałęziami i wszechobecnym mchem. 

Postanowiliśmy je odmłodzić - wyciąć stare drzewa, poczekać aż odbiją i na wiosnę przesadzić je w miejsce docelowe tak aby tworzył szpaler umożliwiając nam jednocześnie poruszanie się po Skansenie i prace porządkowe. 
Pierwszą wycinkę dzikiego bzu przeprowadziliśmy w czerwcu. 


W gąszczu dzikiego bzu widać moją ponad 90-letnią Babcię, która bardzo chciała uczestniczyć w pracy i małą piłą do drewna obcina gałęzie. 

Dziki bez, który spotykamy tak często przy drogach czy w miastach jest rośliną niesamowicie ciekawą zarówno pod względem kulturowym jak i zdrowotnym. Pierwsze spotkania z dzikim bzem miałam już na studiach kiedy omawialiśmy kulturę duchową Słowian. W dawnych czasach człowiek żył bardzo blisko z przyrodą - obserwował ją, wyciągał wnioski, umiał z niej korzystać ale też wiązał z nią szereg nieszczęść jakie na niego spadały. Nawet jeśli niektóre przesądy są dla nas naciągane czy po prostu śmieszne to i tak świadczą one o tym jak bardzo nasza kultura była bogata i jak bardzo związana z przyrodą. 

DZIKI BEZ W KULTURZE I MEDYCYNIE LUDOWEJ
Zacznijmy od tego, że w dawnej kulturze mało co było neutralne. Rośliny, zwierzęta, miejsca, pory dnia i nocy - wiele miało swoje znaczenie i dobre i złe. Rozstaje dróg, cmentarze, osoby w żałobie, młode mężatki, kobiety w połogu, zmarli śmiercią tragiczną - były to miejsca lub osoby szczególne - związane z obydwoma światami i tym żywym i tym należącym do umarłych. 
Rośliny jako takie dla dawnych społeczności należały do innego świata niż ludzki. Dlatego też wykorzystywanie roślin w medycynie ludowej miało znacznie głębszy sens niż nam się obecnie wydaje. Były one stosowanie jako swoiste wytrychy do innego świata w czasie rytuału wyganiania choroby z człowieka. W uproszczeniu wierzono, że choroby zsyłane są na człowieka z innej rzeczywistości, z tej samej do której należy świat roślin i zwierząt. Zadaniem znachora było skontaktowanie się z tą inną rzeczywistością za pomocą pośrednika, określonej rośliny. W każdej granicznej, trudnej sytuacji stosowano okadzanie ziołami, picie naparów roślinnych, okłady z ziół. Religijność ludowa łączyła te czynności z modlitwami na zmianę z magicznymi formułami. Dodatkowo niektóre rośliny swoją moc i zdolność pośrednictwa między światami ujawniały tylko w określonych porach nocy czy w czasie określonych faz księżyca. 

Z roślinami wiązało się - niekiedy już do końca - ludzkie życie. Szczególnie z roślinami, które rosły w pobliżu domostw. Oskar Kolberg zanotował "Boże drzewko raz zasadzone w ogródku, starannie przed domowe dziewczęta powinno być hodowane, albowiem gdy przez zaniedbanie uschnie wśród lata, śmierć komuś wróży w tym domu".
Inne wierzenie powtarza, że kasztany, które rosną na terenie posiadłości wyznaczają czas życia gospodarzy - jeśli zaczynają usychać, śmierć nadejdzie bardzo szybko. 
Kolberg w innym tomie swojego dzieła zanotował: "Lud przypisując choroby wpływowi  potęg nadnaturalnych, środkami też nadnaturalnymi zażegnać i usunąć je pragnie. Że jednak potęgi te żywioł swój czerpią zawsze w przyrodzie, chociaż wyobraźnia w sfery je przenosi nadziemskie, więc też i w przyrodzie szukać należy siły tajemnej, wiążącej je z owym nadziemskim światem, siły tak na złe jak i na dobre działającej, a w roślinnym i zwierzęcym znajdującej się królestwie. Tu jest źródło owego mnóstwa środków leczniczych, z czarodziejskimi połączonych praktykami, jakie od wieków się utrzymują nawet w miejscach, gdzie nie brak aptek i ukwalifikowanych lekarzy".

Sam dziki bez był rośliną wybitnie graniczną czyli pośredniczącą miedzy światami, uchodził również za ulubione miejsce bytowania demonów. 
Związane to było na pewno z miejscami w jakich rósł - drogi, miejsca opuszczone, ruiny. Na mapie geograficznej kultury duchowej są to miejsca szczególne, w których ze zdwojoną siłą działają potęgi magiczne. Był także rośliną dwuznaczną - z jednej strony pozostawał silnie w związkach z mocami nieczystymi a z drugiej miał mocne działanie ochronne przeciwko tym mocom. 
Istniały przekonania, że bzu nie można ścinać lub wycinać (ups...) a jeśli już się to chciało zrobić należało bez przeprosić za to i poprosić o wybaczenie. Najlepiej jednak w ogóle nie ruszać go, nie wyrywać, nie zanieczyszczać miejsca w którym rośnie ani nie ruszać korzeni - jest to ściśle związane z tym, że pod bzem przebywają złe demony, których nie należy niepokoić ani im się narażać. Wierzono, że gałązki bzu powieszone w drzwiach lub przy oknach (czyli tych miejscach szczególnie otwartych dla świata magicznego, istnieje również cała literatura odnośnie progów w domach, wylewania rzeczy z próg, wyrzucania za okno) chronią przed złymi mocami czyli m.in. przed chorobami. Bez hodowany w ogrodzie zabezpiecza przed złymi urokami, czarami oraz piorunami. 
W niektórych rejonach Słowiańszczyzny wierzono, że dziki bez może uwolnić od bólu zębów - o tym jak wielkie znaczenie miał dziki bez świadczy fakt, że formuła prosząca roślinę o uwolnienie od bólu zębów tytułuje ją "świętą" rośliną ("Święty bzie weź moje bolenie pod swoje zdrowie korzenie")


Pod dzikim bzem szczególnie niebezpiecznie było zasnąć - mogło to skutkować porwaniem człowieka w zaświaty. Czarny bez miał też znaczenie dla kobiet ciężarnych - kobieta, która pocałowała dziki bez miała zapewnić pomyślność swojemu nienarodzonemu dziecku. 
Słowianie z dzikiego bzu wyrabiali również instrumenty muzyczne - przede wszystkim fujarki, które cechowały się wyśmienitym brzmieniem. 
Mimo braków naukowych dowodów ludzie wiedzieli dobrze, że bez spożywany na surowo może mieć działanie przeczyszczające.
Józef Rostafiński w swoim "Zielniku Czarodziejskim" wskazuje, że kora bzu skrobana w dół powoduje biegunkę, skrobana w górę powoduje wymioty, a skrobana w obu kierunkach....chyba się domyślacie :) Oprócz działania przeczyszczającego bzem leczono również przeziębienia. 

CZARNY BEZ W HISTORII MEDYCYNY
Znany i wykorzystywany był już od starożytności. Szczególnie cenił go Hipokrates, który opisywał go jako swoją "podręczną apteczkę".  W jego dziełach znajdziemy kompletny opis rośliny wraz z informacjami jakie działanie lecznicze mają poszczególne części rośliny. 
Wspominał o nim Dioskurides w swoim dziele "De materia medicine" wskazując na silne działanie lecznicze okładów z liście, zwłaszcza w przypadku ukąszeń węży czy trudno gojących się ran.
O dzikim bzie pisze również  Piliniusz Starszy w "Naturalis historia" - dziele opisującym świat zwierząt, roślin, ciała niebieskie. 
O dzikim bzie wspomina też mistyczka i wielka propagatorka zdrowego i zgodnego z naturą życia czyli Hildegarda von Bingen. 

KILKA FAKTÓW 
Czarny bez to roślina o bardzo potężnym działaniu i bardzo się cieszę, że znaleźliśmy ją w naszym Skansenie. Niekoniecznie wiąże z nią nadzieję jeśli chodzi o pioruny i złe uroki ale na pewno zamierzam w pełni korzystać z jej właściwości prozdrowotnych. 
Czarny bez (Sambucus Nigra) to silny antyoksydant - obniża cholesterol, stymuluje system immunologiczny, poprawia kondycję serca, jest silnym sprzymierzeńcem w kaszlu, przeziębieniu, grypie i innych infekcjach bakteryjnych i wirusowych (zgodnie z informacjami jakie znalazłam w Internecie blokuje wirusom możliwość dalszego rozprzestrzeniania się w naszym organizmie).
W jednym ze źródeł znalazłam nawet informację, że dziki bez był wykorzystywany do walki z epidemią grypy w Panamie w 1995r. 
Jest to również roślina bardzo popularna w medycynie ludowej Ameryki Północnej, Europie, zachodniej Azji oraz Północnej Afryki. 
Czarny bez to prawdziwa pozytywna bomba tego co dla nas dobre. Zawiera: taniny, karotenodiy, flawonoidy, rutynę (która uszczelnia naczynia krwionośne!), prowitaminę A i B, duże ilości witaminy C, olejki eteryczne, potas, selen. Fantastycznie oczyszcza organizm z toksyn. 

Dziki bez został wymieniony i opisanych w kilku ważnych pozycjach.
Do "CRC Handbook of Medicinal Herbs" trafił w 1985r. 
W "2000 Mosby's Nursing Drug" jest wymieniany jako ważny środek w walce z przeziębieniem, grypą, infekcjami zatok, wysoką gorączką. 
Hasassah's Oncology Lab przekazali informację, że dziki bez jest tak silnym środkiem stymulującym odporność, że leczą nim pacjentów chorych na raka oraz pacjentów z AIDS. 

CZY DZIKI BEZ JEST TRUJĄCY?
Niektórzy są przekonani, że dziki bez jest trujący i można po nim umrzeć. Rzeczywiście bez zawiera substancję toksyczną - sambunigrynę, której szczególnie dużo jest w zielonych częściach rośliny oraz niedojrzałych owocach. 
Sambunigryna ma działanie przeczyszczające, może powodować mdłości, bóle głowy. Na nasze szczęście toksyna ta neutralizuje się w trakcie jakiejkolwiek obróbki termicznej. Oczywiście do przetworów wykorzystujemy owoce dojrzałe - czyli te całe czarne, bez ogonków i gałązek. Te podstawowe dwie zasady sprawiają, że dziki bez jest jak najbardziej jadalny :)
Co ciekawe, w Polsce silnie zakorzenione jest przekonanie, że dziki bez jest trujący, tymczasem na zagranicznych blogach (przede wszystkim z USA) w ogóle nie ma wzmianek o sambunigrynie czy zapewnień, że jednak bez jest bezpieczny. Wszyscy piszą po prostu o "dojrzałych owocach" a największy nacisk kładą na to, że syropy z miodem nie powinny być podawane dzieciom przed 1 rokiem życia. 


KILKA CIEKAWOSTEK
Przedrostek "elder" wywodzi się z anglosaskiego słowa "aeld" oznaczającego ogień. Dmuchając przed puste łodygi tej rośliny na ogień sprawiano, że szybciej się rozpalał. 
Słowo "Sambucus" jest greckim terminem określającym "instrument wietrzny". Rdzenni Amerykanie (i jak wiemy, nie tylko oni ;) wykorzystywali puste gałęzie bzu do wyrobu fletów, z tego też powodów dziki bez był czasami nazywany "drzewem muzyki". 

CO Z DZIKIEGO BZU
Najczęściej wykonujemy dżemy, soki i syropy. Natomiast na zagranicznych blogach możemy znaleźć ogromną ilość  przepisów na wina z dzikiego bzu, które są bardzo popularne. W książce "A Modern Herbal" wymienione są przepisy m.in. na wina (dawne i nowe przepisy), dżemy, chutney oraz ketchup.

PRZEPIS
Na początek mam dla Was przepis na syrop od którego rozpoczęła się moja prywatna walka o podniesienie odporności mojego organizmu. Nie wchodząc w szczegóły (pewnie więcej opiszę innym razem) moja odporność była zerowa - łapałam wszystkie infekcje wirusowe jakie tylko wokół mnie się pojawiły. Od tego właśnie syropu rozpoczęłam walkę o moje lepsze jutro :)






Dzisiaj jako pierwszym przepisem na dziki bez chciałam się z Wami podzielić przepysznym syropem zawierającym moc dobra - jest dziki bez, dzika róża, jeżówka, cynamon i imbir. Pycha! Oczywiście proporcje możecie zmieniać w zależności od własnych preferencji smakowych. 

W oryginalnym przepisie jest informacja, że przechowujemy do 2 msc w lodówce, na innych stronach znalazłam informację, że podobne syropy możemy przetrzymywać cały sezon. 
Możemy również syrop zapasteryzować i przechowywać w chłodnym miejscu. Ja pierwszą turę syropów zapasteryzowałam (oprócz przepisu z dziką różą zrobiłam sok z imbirem, cytryną i cynamonem, sok tylko z imbirem, sok z samego bzu z dodatkiem brązowego cukru). 
Od tego sezonu jestem wielką miłośniczką pasteryzacji na sucho w piekarniku - syropy pasteryzowałam zgodnie z czasem zalecanym dla owoców jagodowych czyli 15 min. w temperaturze 100 stopni. 

Przepis (zmodyfikowałam ilości produktów) pochodzi z bloga wellnessmama.com


*wszystkie informacje zawarte we wpisie są hobbystyczne i nie należy ich traktować jak zaleceń lekarskich, są to pozbierane ciekawostki z internetu i świata nauki oraz moje własne doświadczenia. 

Przygotowując wpis korzystałam ze źródeł:
"Zielnik czarodziejski" Józef Rostafiński
"Powtarzać czas początku" Anna Zadrożyńska
"Rośliny lecznice i ich praktyczne zastosowanie" Aleksander Ożarowski
"Zielnik podróżny" Marek Styczyński
"Kultura Ludowa Słowian" Kazimierz Moszyński
"A Modern Herbal" Margaret Grieve 
http://www.herbwisdom.com/
http://foodfacts.mercola.com/

You Might Also Like

2 komentarze

  1. Masz wspaniałą babcię! Pięknie wygląda przy pracy. Uściski dla Was!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję :) Babcia jest nieocenionym źródłem pomocy i wiedzy :) Ostatnio maglowałam ją na okoliczność robienia domowego twarogu!
      Pozdrawiam ciepło,
      Ania

      Usuń

Popular Posts

Like us on Facebook

Obserwatorzy